در بحبوحه‌ بحران‌ها، نخستین نشانه‌های آسیب در صنایع و کسب و کارهای غیرنظامی نمایان می‌شود؛ و صنعت گردشگری، همچون بسیاری از بزنگاه‌های تاریخی دیگر، در خط مقدم این آسیب‌ها قرار دارد. جنگ ۱۲ روزه اخیر میان ایران و اسرائیل، تنها یک بحران نظامی یا سیاسی نبود؛ تبعات آن به سرعت به لایه‌های اقتصادی و اجتماعی کشور نیز سرایت کرد.

در این گزارش تأثیرات این جنگ بر صنعت گردشگری کشور را بررسی می‌کنیم؛ از توقف کامل پروازها گرفته تا فرصت‌هایی در دل بحران که می‌توانند آینده‌ای متفاوت برای این صنعت رقم بزنند.

اولین قربانی جنگ: صنعت گردشگری

در نخستین روزهای شروع جنگ تحمیلی ۱۲ روزه ایران و اسرائیل، صنعت گردشگری به کما رفت. پروازهای داخلی و خارجی متوقف شد، فرودگاه‌های اصلی کشور با اختلال یا تعطیلی مواجه شدند و سفرهای هوایی از سبد مردم حذف شد. در همین حال، رزروهای اقامتی در هتل‌ها نیز به صفر نزدیک شد و بسیاری از فعالان گردشگری از کنسلی‌های پیاپی و بلاتکلیفی مسافران خبر دادند.

به گفته‌ی کارشناسان، این بحران حتی از دوران کرونا نیز سنگین‌تر بود؛ چرا که در بحران کرونا، علی‌رغم محدودیت‌ها، جریان سفر با ظرفیت کمتر ادامه داشت. اما در این جنگ ۱۲ روزه، خطوط هوایی به‌طور کامل متوقف شدند، امنیت سفر به پایین‌ترین سطح خود رسید، و حتی گردشگران خارجی که در ایران بودند یا قصد سفر داشتند، برنامه‌های خود را لغو کردند. همین مسئله می‌تواند اثر بلندمدتی بر چهره‌ ایران در ذهن گردشگران جهانی بگذارد. یکی دیگر از مشکلات مهم، اختلال در دسترسی به اینترنت و خدمات‌رسانی سخت‌تر به کاربران پلتفرم‌های انلاین بود.

فرصتی در دل این بحران نهفته است؟

با وجود تأثیرات جدی جنگ ۱۲ روزه بر صنعت گردشگری، الگوی رفتار مسافران نیز تغییر کرده است. توقف کامل سفرهای هوایی باعث شد بسیاری به گزینه‌های زمینی مانند اتوبوس و قطار روی بیاورند. این تغییر ناگهانی در رفتار سفر می‌تواند نقطه‌ای برای بازتعریف مدل‌های سفر در ایران باشد.

در این میان، پلتفرم‌هایی مانند «مستربلیط» که یکی از بازیگران اصلی در فروش آنلاین بلیط اتوبوس و قطار است، در این دوران بحرانی توانستند خدمات‌رسانی خود را حفظ کنند و پاسخگوی بخش زیادی از نیاز مسافران برای سفرهای داخلی در دوران جنگ باشند. مستربلیط با حفظ پایداری خدمات در روزهای بحرانی و تسهیل سفرهای زمینی، توانست بخشی از تقاضای سفر ریلی و جاده‌ای را پاسخ دهد، نقشی که می‌تواند به عنوان نمونه‌ای از حضور فعال و مهم ظرفیت پلتفرم‌های دیجیتال در مدیریت شرایط بحرانی مطرح شود. همین‌طور «اسنپ‌ تریپ» و «علی‌ بابا» نیز با تمرکز بر بخش اقامت تلاش کردند بخشی از ظرفیت خود را در این مسیر حفظ کنند.

این پلتفرم‌ها در میانه بحران، همچنان خدمات عرضه کردند و سهمی از تقاضای سفرهای زمینی را جذب کردند. به‌نظر می‌رسد در روزهایی که سفر هوایی غیرممکن شده، سهم بازار سفرهای زمینی نه تنها حفظ، بلکه تقویت شده است؛ موضوعی که شاید در آینده نیز نقش پررنگ‌تری در ساختار صنعت گردشگری و تغییر رفتار کاربران ایفا کند.

نظر کارشناسان و فعالان صنعت گردشگری

یکی از مهم‌ترین بحران‌هایی که جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل برای فعالان حوزه گردشگری ایجاد کرد کاهش درآمد بود. اکثر پلتفرم‌های آنلاین فروش بلیط و خدمات سفر از کاهش ۸۰ درصدی درآمد خود در دوران جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل خبر داده‌اند. با گذشت یک ماه از پایان این جنگ و با لغو بسیاری از تورها، سفرهای تابستانی و برنامه‌های گردشگری، نمی‌توان انتظار داشت که شرکت‌های فعال در این حوزه به درآمد قبل خود بازگشته باشند یا در مسیر رشد خود قرار داشته باشند.

یکی از فعالان گردشگری در گفت‌وگویی با «اعتماد آنلاین» ، تاکید کرد که بحران اخیر نشان داد گردشگری ایران هنوز نیاز به زیرساخت‌های محکم‌تری برای تاب آوری در شرایط بحرانی مانند جنگ دارد. وی لغو گسترده تورها و تعطیلی مراکز اقامتی را از مهم‌ترین پیامدهای بحران اخیر دانست. محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در گفت‌وگویی اظهار کرده است: “توسعه گردشگری داخلی و سفرهای ایمن باید به‌عنوان راهبردی برای کاهش اثرات بحران‌ها دنبال شود.”

همچنین علی‌اصغر شالبافیان، معاون سابق گردشگری وزارت میراث فرهنگی، در یکی از مصاحبه‌های خود در همین زمینه تأکید کرده است: “همکاری و هم‌افزایی میان دولت و بخش خصوصی باید تقویت شود تا در برابر تهدیدهای مشابه تاب‌آور شویم.”

از سوی دیگر، برخی کارشناسان معتقدند در مواجهه با بحران‌ها، دولت باید مسئولیت‌ها را به شکل متوازن میان بازیگران این صنعت توزیع کند و از تمرکز فشار بر پلتفرم‌ها بپرهیزد. به باور آنان، هم‌افزایی میان نهادهای اجرایی می‌تواند در آینده به مدیریت مؤثرتر بحران‌ها کمک کند.

سناریوهای پیش رو و راهکارهای پیشنهادی

اگرچه بخشی از خسارت‌های وارد شده به صنعت گردشگری به زمان بیشتری برای بازگشت به مسیر رشد نیاز دارد، اما هنوز می‌توان به ترمیم و بازیابی این صنعت امیدوار بود؛ به ‌ویژه اگر همکاری میان نهادهای دولتی، پلتفرم‌های خصوصی و سایر بازیگران زنجیره سفر بیشتر و هدفمندتر شود.

کارشناسان معتقدند حمایت از کسب‌وکارهای گردشگری در چنین شرایطی، نباید صرفا شعاری باشد. ارائه تسهیلات مشخص، تقویت ارتباطات در زمان بحران، و فراهم‌کردن زیرساخت‌هایی برای سفر ایمن و پایدار، می‌تواند آینده این صنعت را از آسیب‌های مشابه محافظت کند.

در این بحران ظرفیت بالای پلتفرم‌ها برای خدمت‌رسانی، حفظ جریان سفر و تسهیل دسترسی افراد به انواع حمل و نقل‌ها بدون ایجاد بازار سیاه در عین شفافیت بود. این توان، اگر با همراهی سیاست‌گذاران تقویت شود، می‌تواند به پشتوانه‌ای واقعی برای افزایش تاب‌آوری صنعت تبدیل شود.

برچسب ها : گردشگری,صنعت گردشگری,سفر,مسافرت