اکوسیستم کارآفرینی
شاید این سوال برای شما هم پیش آمده باشد که اکوسیستم کارآفرینی چیست؟ کلیدواژه ای، که در سالیان گذشته در لغت نامه کسب و کار بسیار تکرار گردیده است. به منظور کسب تعریف جامع و کارآمد اکوسیستم کارآفرینی نیازمند ارائه تعریف شفاف از واژه کارآفرینی می باشیم. واژه ای که در گذرگاه زمان مبتنی بر نیازهای اقتصاد دچار تغییر و تحول گردیده است.
در ارائه یک تعریف اجمالی از این واژه ، می توان کارآفرینی را (خوداشتغالی همراه با ریسک) بیان نمود. در گذشته تاکید کارآفرینی بر ایفاء نقش فردی بوده است که متاثر از یک نگرش فردی محسوب می شد و به همین دلیل تلاش دولت ها در جهت توسعه کارآفرینی محدود و متمرکز بر سیاست ها در مقیاس فردی گشت. نتیجه رویکرد مذکور، ایجاد این باور در حوزه اجتماعی بوده است که کارآفرینی تنها با ارائه آموزش به افراد و توسعه فرهنگی حاصل میگردد.
اما آیا به نظر شما انگیزه تنها نیروی محرکه و بستر لازم جهت کارآفرینی است؟ با ما همراه باشید تا در این نوشتار، این چالش فکری را مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم و نسبت به کسب شناختی کارآمد از اکوسیستم کارآفرینی با تمرکز بر اکوسیستم کارآفرینی ایران همگام گردیم.
در سطرهای فوق، این چالش فکری را مطرح نمودیم که آیا کارآفرینی صرفا با آموزش افراد و توسعه فرهنگی ایجاد خواهد شد؟ در پاسخ به این سوال می توان گفت، گرچه کارآفرینی نیازمند بهره گیری از محیطی مساعد میباشد اما انگیزه فردی تنها نیروی محرکه لازم و کافی نمی باشد.کارآفرینی تا حد زیادی وابسته به بستری بوده که کارآفرین در آن فعالیت می کند مانند جامعه ، محیط نهادی و محیط فیزیکی، از همین رو اصطلاح اکوسیستم در سیاست گذاری اهمیت ویژه ای پیدا نموده است. اکوسیستم کارآفرینی به افراد،سازمان ها و نهادهایی اشاره می کند که محرک و یا مانع تصمیم فرد برای کارآفرینی بوده و براحتمال موفقیت فرد در صورت راه اندازی کسب و کار کارآفرینانه ، تاثیرگذار است.در واقع می توان اینگونه بیان نمود که اکوسیستم محیطی را ایجاد می کند که لازم است عناصرآن برای رشد بنگاه های نوآور با یکدیگر همراه شوند. آنچه در یک اکوسیستم کارآفرینی حائز اهمیت است وجود ذینفعان و همکاری متقابل آن ها بوده است که منجر به ایجاد بستر مناسب برای فعالیت های کارآفرینان و توسعه کسب و کار میگردد. حال می بایست به این پرسش پاسخ دهیم ، چه کسانی در زمره ذینفعان اکوسیستم کارآفرینی قرار می گیرند و نقش هریک در این منظومه چیست؟
آنچه می توان به عنوان پاسخ این پرسش بیان نمود این است که ، هرنهادی که به طور بالفعل و یا بالقوه مشوق و حامی کارآفرینی است ذینفع اکوسیستم کارآفرینی به حساب می آید از آن جمله می توان به سازمان های دولتی، دانشگاه ها، بانک ها، کارآفرینان، مراکز رشد، مراکز شتاب دهنده، رهبران اجتماعی، نمایندگان نیروی کار، نشریات تخصصی حوزه کارآفرینی و… اشاره نمود. آموزش ها و مهارت های کارآفرینی به دانشجویان تحصیلات تکمیلی از راه گسترش فرهنگ دانش بنیان و ایجاد اکوسیستم کارآفرینی بوده که در این راستا شرکت های دانش بنیان حلقه واسط دانشگاه و صنعت بوده و جابگاه ویژه ای در معادلات اقتصادی دارند.گسترش پارک های علم و فناوری و مراکز رشد دانشگاهی از محرک های عمده در اکوسیستم کارآفرینی است. به طور کلی اکوسیستم کارآفرینی در حالت مطلوب باید به مثابه اهرم عمل کرده و سبب هم افزایی و اثربخشی گردد. حال می توان اینگونه طرح پرسش نمود، وضعیت اکوسیستم کارآفرینی ایران به چه صورت میباشد؟
براساس سند چشم انداز 1404 ایران می بایست در منطقه ( آسیای میانه ، خاورمیانه ، قفقاز و کشورهای همسایه شامل آذربایجان ، اردن ، ارمنستان ، عربستان سعودی ، قطر ، ازبکستان ، ترکمنستان ، عمان ، کویت ، بحرین ، ترکیه ، فلسطین ، گرجستان ، مصر ، افغانستان ، پاکستان ، سوریه ، قرقیزستان ، لبنان ، امارات متحده عربی ، تاجیکستان ، عراق ، قزاقستان و یمن ) سرآمد باشد. براساس رتبه بندی GEI (شاخص جهانی کارآفرینی ) در سال 2017 ایران در بین 138 کشور رتبه 85 را به خود اختصاص داده است . شاخص جهانی کارآفرینی پس از بررسی کشورها از منظر ساختار بازار ، زیرساخت ها ، تحقیق و توسعه ، ساختار مالی ، بخش خصوصی ، بخش دولتی و سیستم آموزشی کشورها را مورد ارزیابی قرارداده و براساس تعاملات پویا و نهادینه شده بین نگرش ها ، توانایی ها و انگیزه که محرک کارآفرینی مولد هستند ، هم در سطح فردی و هم در سطح نهادی ، کشورها را رتبه بندی می کند. اما حال حتما این سوال در ذهن شما هم مطرح گردیده است که وضعیت کشورهای منطقه در حوزه کارآفرینی به چه صورت میباشد؟
در بیان وضعیت اکوسیستم کارآفرینی در کشورهای منطقه ، ابتدا می بایست با شاخص های اندازه گیری و سنجش اکوسیستم کارآفرینی آشنا شویم.به منظور پایش و رصد یک اکوسیستم کارآفرینی از 14 شاخص بهره گیری می گردد که این سنجش گر ها شامل : ادراک فرصت ها ، مهارت های استارت آپ ، پذیرش ریسک ، شبکه سازی ، حمایت فرهنگی ، فرصت های استارت آپ ، جذب و بومی سازی تکنولوژی ، سرمایه انسانی ، رقابت پذیری ، نوآوری محصول ، نوآوری فرآیند ، نرخ رشد ، درون زایی و ریسک سرمایه می باشد. براساس گزارش شاخص جهانی کارآفرینی (GEI) در سال 2016 در بین کشورهای منطقه ، قطر باکسب 56.7 در شاخص ریسک سرمایه و فرآیند نوآوری بالاترین رتبه را در سطح بین الملل به خود اختصاص داده است و از طریق بهبودفرآیندهای آموزشی و خلق تکنولوژی می تواند جایگاه بهتری به خود اختصاص دهد.برهمین اساس امارات متحده عربی بالاترین رتبه را در بین کشورهای منطقه از طریق افزایش اشتغال ، رشد 50 درصدی در پنج سال گذشته و تولید محصولات جدید را به خود اختصاص داده و با کاهش ناسازگاری و توسعه شبکه کارآفرینی می تواند رتبه 19 خود را ارتقا دهد ، که توانسته است در سال 2017 جایگاه 19 خود را حفظ نماید.
منبع: معاونت علم و فناوری ریاست جمهوری
